Besturen in Onzekerheid

Op vrijdag 1 april organiseerde de VB Noord een bijeenkomst over Besturen in Onzekerheid. Centraal thema was hoe je als bestuur en organisatie om kunt gaan met vraagstukken als de gaswinning in Groningen, de ondergrondse opslag van gas in Drenthe en de zoutwinning in Friesland. Wat doe je als bestuur als niet voorziene of verkeerd ingeschatte risico’s ineens manifest worden?

De Nationaal Coördinator, Hans Alders, vertelde ons over de aanpak van de schade als gevolg van de aardbevingen in Groningen. Nu is dat meteen al problematisch, want wat is schade als gevolg van de aardbevingen? Natuurlijk is er zichtbare schade, maar ook onzichtbare schade aan constructies en funderingen, waarvan niet altijd duidelijk is hoelang de schade al aanwezig is, en wat te denken van alle sociale problematiek als gevolg van de bevingen? Zowel vanuit het private als het publieke domein was er behoefte aan coördinatie, ook omdat er niemand voorbereid was op deze situatie. Wachten op nieuwe regels duurt te lang, daarom kiest de  Nationaal Coördinator voor praktische oplossingen, waarbij de koers is dat niet alleen schade wordt gecompenseerd, maar dat wordt ingezet op integrale en duurzame aanpak van de gebieden.

Ruud Vreeman bood ons een inkijkje in de afwegingen die een bestuurder rond dit soort vraagstukken moet maken. Besturen doe je altijd in onzekerheid, de expert voor het vraagstuk, is immers op straat te vinden en niet op de bestuurszetel. Besturen is dan ook voortdurend kiezen in dilemma’s, waarbij in een situatie als de aardbevingen, de mogelijke persoonlijke schade een belangrijke katalysator is. Je kunt in deze dilemma’s risico’s zoveel mogelijk vermijden, maar dat kan een bestuur ook vleugellam maken. Daarom is het wijzer om te zorgen dat je preventie op orde is, transparant te zijn over je afwegingen, maar op basis van intuïtie te beslissen, vertrouwend op de experts.

Hoogleraar Pieter van Gelder vertelde over hoe experts omgaan met risico’s. Kennis en inzicht kan bestuurders helpen de onzekerheden te reduceren of ze beredeneerd te accepteren. Hij pleit ervoor om de onzekerheid te kwantificeren, hoe moeilijk dat soms ook is, als tegenwicht tegen besturen op basis van onderbuik gevoelens. Maar neem dan ook alle factoren mee, zowel onzekerheden in de natuur, de techniek, de mens als de economie, en onderzoek welke onzekerheden gereduceerd kunnen worden.

Na de lezingen was er ruimte voor twee workshops. In de workshop van Frank de Vries verkenden de deelnemers de politiek bestuurlijke verhoudingen met elkaar in situaties met grote onzekerheid. Wat deel je met wie en hoe richt je dat proces in? Aan de hand van een aantal stellingen ging de groep met elkaar in discussie. Het absolute belang van openbaarheid van informatie aan gemeenteraad en achterban, werd door middel van een aantal fundamenten (openbaarheid: transparantie, verantwoording: controle en toezicht en bescherming: publiek en privaat) besproken. Behalve op stellingen werd er ook ingegaan op de rol en functie van de Nationaal Coördinator Groningen, waar zijn mandaat ligt en waar deze ophoudt. Belangrijk hierbij was de vraag wie waar over gaat bij dit zeer complexe en politiek gevoelige aardbevingen-vraagstuk. De workshop werd afgesloten met tips voor bestuurders hoe om te gaan met onzekerheid in de praktijk. Een ontspannen transparantie, oog voor belangen van derden en creativiteit in bestuurlijke aansturing werden hierbij door Frank de Vries aangereikt.

Esseline Schieven vertelde over de manier waarop de gemeente Groningen tewerk is gegaan rond de impact van de bevingen op de bouw van het Forum. Belangrijke tips zijn: breng een knip aan tussen inhoud en proces, de neiging bestaat om op zoek te gaan naar normen, maar bedenk eerst wat de waarde van een dergelijke norm is, hou de positie van het bestuur in beeld (als politiek aansprakelijk, verantwoordelijk voor de veiligheid, als eigenaar en als onderhandelaar) en verdeel de rollen tussen ambtenaren en bestuur: je wilt kunnen escaleren.