Wat doen al die kapperszaakjes ineens in onze gemeente? Waarom heeft dat raadslid nu toch voor dat plan voor een hotel gestemd? Waarom worden er de laatste tijd zoveel bestuurders en leden van het OM bedreigd? Hoe kan die ondernemer dat dure pand financieren? Ondermijning: die term was tien jaar geleden in bestuurlijk Nederland nog volslagen onbekend, maar inmiddels weten we wat het inhoudt en proberen we er iets aan te doen.   

Van ondermijning is sprake als de boven- en onderwereld met elkaar verweven raken: als het criminele circuit voor haar activiteiten gebruikmaakt van bestaande structuren van de samenleving, zoals bijvoorbeeld het verkrijgen van vergunningen en het witwassen van crimineel geld in de vastgoedsector. Deze activiteiten van de onderwereld zijn schadelijk zijn voor de samenleving en kunnen afbreuk doen aan het vertrouwen in de overheid.

In de aanpak van ondermijning wordt flink geïnvesteerd. Er zijn allerlei programma’s en netwerken opgezet om ondermijning te voorkomen en aan te pakken. Er is eenmalig 100 miljoen beschikbaar gesteld en structureel 10 miljoen per jaar. Aan de aanpak van ondermijning werken verschillende overheidsonderdelen gezamenlijk mee: politie, justitie, de belastingdienst en lokale overheden hebben ieder een rol en taak in de aanpak van ondermijning. Dat maakt het een interessant bestuurlijk vraagstuk om een bijeenkomst van de VB Noord aan te besteden.

Over ondermijning bestaan vele vragen, zowel hele praktische als meer fundamentele.

Om met de fundamentele vragen te beginnen: hoe omvangrijk is het verschijnsel ondermijning? Is er eigenlijk wel iets nieuws onder de zon, want is ondermijning niet van alle tijden? Wat is er dan nu anders dan tien jaar geleden? Wat rechtvaardigt de bijzondere aandacht in bestuurlijk Nederland en daarbuiten voor het verschijnsel ondermijning?

De meer praktische vragen richten zich op de aanpak van ondermijning. Wat kunnen en moeten gemeenten doen om ondermijning tegen te gaan? Wat gebeurt er al, wat gaat er goed, wat kan er beter, waar moet er nog een tandje bij? En, voor zover het nog niet gaat zoals het zou moeten, waar ligt dat aan: een gebrek aan urgentie, aan bevoegdheden of aan samenwerking?

Op de studiemiddag (vrijdagmiddag 208 november, De Beurs Leeuwarden) gaan we op al deze vragen in. Allereerst gebeurt dat door drie plenaire sprekers die het onderwerp behandelen vanuit de wetenschap, de gemeentelijke praktijk en de rol van het OM. In de eerste plaats is het Laura Peters, universitair docent strafrecht bij de Rijksuniversiteit Groningen. Zij schreef vorige jaar het boek ‘Dealen met ondermijningsdelicten’. Zij gaat in op de vraag naar de reikwijdte van het verschijnsel en op de vraag wat de (on)mogelijkheden van het strafrecht zijn om ondermijningsdelicten effectief aan te pakken. Daarna vertelt Henriette Louwes, Officier van Justitie hoe zij in haar werk met het onderwerp te maken heeft en hoe zij vanuit haar functie aankijkt tegen waar de prioriteiten in de aanpak van ondermijning zouden moeten liggen. Als laatste komt Eric van Oosterhout, burgemeester van Emmen aan het woord. Hij vertelt over hoe gemeenten met ondermijning te maken hebben en hoe er in de afgelopen periode is (samen)gewerkt om ondermijning het hoofd te bieden.

Na het plenaire gedeelte gaan we uiteen in drie workshops. Een van de instrumenten om ondermijning tegen te gaan is de Wet Bibob. In een door Albertjan Tollenaar, universitair hoofddocent bestuurskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen, geleide workshop worden de mogelijkheden van deze wet verkend aan de hand van een aantal voorbeelden. Daarbij komen ook knelpunten aan de orde en wordt ingegaan op mogelijke alternatieven. Renske Postuma, docent bij Thorbecke Academie, verzorgt samen met studenten een workshop onder de titel ‘Ondermijning in onze raad, dat overkomt ons echt niet’. Want, zo redeneren we vaak: ik ben integer en weerbaar genoeg en weet heel goed waar de grens van politieke beïnvloeding en ondermijning ligt. Ik laat me niet intimideren, mijn stem wordt niet beïnvloed door criminelen. Maar is dat echt zo? Wat als je wel wordt geïntimideerd? Hoe pak je dat aan? Bij wie kan je terecht, volgens de gebruikelijke regels en durf je dat? En als dat tegenvalt, wat dan? In de workshop worden thema’s als intimidatie, angst, regels en vertrouwen bespreekbaar gemaakt. De derde workshop wordt verzorgd door Nicolette Woestenburg, senior onderzoeker/adviseur Pro Facto, die onderzoek over ondermijning uitvoert. De workshop gaat in op onderzoek naar beïnvloeding en ondermijning van het lokaal bestuur met een crimineel oogmerk, zoals twee jaar geleden uitgevoerd in opdracht van het WODC. Het onderzoek ging in op pogingen tot infiltratie, bedreiging en omkoping van leden van het lokaal openbaar bestuur, zoals burgemeesters, wethouders en raadsleden, en in welke mate deze pogingen succesvol waren. In de workshop wordt ingegaan op het onderzoek, op kwetsbare processen en posities bij het lokaal openbaar bestuur en mogelijke maatregelen om deze kwetsbaarheden op te vangen.

U wordt om 12.30 uur met een lunch ontvangen op de campus Fryslân (de Beurs) en om 16.15 uur sluiten we af met een borrel. Na de bijeenkomst wordt een verslag op de website geplaatst. Nadere informatie is te vinden op onze website: www.vbnoord.nl. U kunt zich via de website aanmelden voor de bijeenkomst. Kosten voor inschrijving bedragen €45, -. Voor studenten en medewerkers van gemeenten met een deelneming in de VB Noord is de bijeenkomst gratis.

Heeft u nog vragen of opmerkingen? Mail dan aan info@vbnoord.nl.